Odpowiedź wydaje się prosta. Motywacja skłania daną osobę do działania. Na tym właśnie zależy większości nauczycieli, edukatorom oraz rodzicom, żeby ich podopieczni aktywnie i samodzielnie zaangażowali się we własny proces edukacyjny. Dzięki temu będą mogli oni w przyszłości osiągać sukcesy oraz sprawniej odnajdywać swoje zainteresowania. Oczywiście, uczniowie będą również w stanie dużo szybciej, przyjemniej i na dłużej przyswajać niezbędną im wiedzę, a to za cel stawia sobie wielu edukatorów.
Trzeba sobie jednak dobrze zdawać sprawę, że motywacja nie jest prostym pojęciem. Na jej wpływ ma znaczenie wiele różnych czynników, a jej rozbudzenie bywa kwestią dość indywidualną.
Czym jest motywacja?
Zacząć jednak trzeba od początku, a więc od samego pojęcia. Słowo „motywacja” pochodzi z łaciny i znaczy tyle, co poruszać się i nie zatrzymywać. Kiedy dodamy do tego jakiś cel, potrzebę lub pragnienie, znajdujemy to, o co chodzi w motywacji, a więc pewne ukierunkowane dążenie do osiągnięcia czegoś. W podobny sposób określa motywację wielu naukowców w swoich pracach ze szczególnym uwzględnieniem jej działania czy rodzaju sił, które popychają nas w stronę określonego przez nas celu.
Motywacja zewnętrzna i wewnętrzna
Istnieje popularne rozróżnienie na motywację wewnętrzną oraz zewnętrzną. Polega ono przede wszystkim na umiejscowieniu czynników, które nas zmuszają do działania.
Motywacja zewnętrzna jest napędzana czynnikami znajdującymi w środowisku danej osoby. Będą to więc między innymi wszystkie kary oraz nagrody, która może ona otrzymać za wykonanie odpowiednich działań, np.: oceny, opinie, krytyka, osiągnięcia w konkursie, aprobata rodziców, strach przed zawodem innych osób. Będą to również wszystkie te rzeczy, do których dana osoba się zobowiązała w szkole, pracy i innych zewnętrznych projektach. Nie zawsze wykonywanie czynności związanych tym rodzajem motywacji sprawia przyjemność i jest chętnie wykonywane. Czasami staje się jedynie smutnym obowiązkiem. Niemniej jednak rozpoczęte w ten zewnętrzny sposób działanie może przekształcić się w takie motywowane również wewnętrznie.
W przypadku motywacji wewnętrznej pobudzenie do działania znajdujemy w samym sobie. Czysta radość robienia czegoś lub własna ciekawość napędza daną osobę do odpowiedniego zachowania. W przypadku edukacji będzie to prywatna chęć ucznia do samodzielnej nauki oraz zaangażowanie w zajęcia. Jest to dość trudna do wytworzenia motywacja, jednak to właśnie ona przynosi największe sukcesy. Należy więc tak pokierować proces edukacyjny, żeby uczniowie z własnej woli chcieli odkrywać tajniki nauki.
Co przyniesie zmotywowany do zajęć uczeń?
Po pierwsze siebie. Swoją uwagę i zaangażowanie. Myślę, że dla każdego edukatora to wspaniałe uczucie, kiedy nie musi on mówić do nieobecnej klasy. Oczywiście najlepiej, żeby uczniowie byli jeszcze zmotywowani wewnętrznie, jednak nawet zachęta w postaci motywacji zewnętrznej może wystarczyć na początek. Na rozbudzenie ciekawości oraz radości robienia czego być może jeszcze nadejdzie czas.
Po drugie motywacja do nauki czy uczestnictwa w zajęciach może stać się ważnym aspektem dla samych uczniów. Zdobędą potrzebną wiedzę o świecie. Przyczyni się do ich rozwoju poznawczego, emocjonalnego oraz społecznego. Dzięki nawet drobnym osiągnięciom może poprawić się ich samopoczucie oraz samoocena. Odnajdą sens w powtarzaniu danego materiału, a przez to być może wyzbędą się również uczucia straconego czasu na zajęciach, które już teraz zajmują im tak dużo codziennego życia.
Od czego zależy motywacja w klasie?
Czynników może być wiele. Na niektóre z nich uczeń czy nauczyciel mają bezpośredni wpływ. Inne pozostają całkowicie poza ich kontrolą. Poniżej zamieszczona została bardzo wybiórcza lista tych, które mogą mieć znaczenie w budowaniu motywacji.
- Obecność dobrych i zmotywowanych przykładów
Jednym ze sposobów zdobywania wiedzy jest nauka przez obserwację. Jeśli uczeń widzi zmotywowanego nauczyciela, rodzica czy innego dorosłego, może sobie na jego przykładzie budować własne zaangażowanie w dany obszar. - Akceptowalne zachowania w środowisku ucznia
Z kim przystajesz, takim się stajesz – głosi jedno z powiedzeń. Jeśli w grupie rówieśniczej akceptowane i wspierane są zachowania proaktywne, jest duża szansa na systematyczne wzbudzanie motywacji. - Problemy rodzinne, rówieśnicze, rozwody, znęcanie się, konflikty światowe itd.
Jest to demotywujący czynnik, na który zwykle nie mamy dużego wpływu, a które mogą się odbijać na zaangażowaniu w osiągane cele. Najskuteczniejszą metodą będzie rozwiązanie wspomnianych problemów lub ich odpowiednie przepracowanie np. z terapeutą. - Stan psychiczny i inne zobowiązania
Może wiązać z poprzednim punktem. W niektórych momentach jesteśmy na przykład zbyt zmęczeni lub zbyt wiele innych rzeczy mamy na głowie, przez co nawet posiadając zaczątki motywacji, nie będziemy w stanie jej urzeczywistnić. - Cechy osobowości
Każdy z nas jest inny i nieco inaczej będzie reagował na różne bodźce zewnętrzne oraz wewnętrzne. Zatem nie wszystko musi pobudzić do działania w ten sam sposób. Różnie może też przebiegać krzywa motywacji od rozpoczęcia działania, do jego zakończenia. Niektórzy będą pracowali silniej na początku lub końcu projektu. Inni systematycznie będą dążyli do celu. - Znajomość celu zajęć i sposób jego ujęcia
W motywacji trzeba wiedzieć, co czego się dąży. Należy też zwrócić uwagę, w jaki sposób prezentujemy cel: czy jest on zrozumiały dla wszystkich? Czy jest osiągalny? - Nudne zajęcia
Warto sprawdzić, czy metodyka wprowadzona na zajęcia budzi ciekawość i zaangażowanie uczniów. Może warto dostosować swój program pod różne style uczenia. - Porażki i sukcesy
Oba te elementy będą się przeplatać w procesie nauczania. Obecność porażek może demotywować, natomiast sukcesów – motywować. Należy znaleźć pewien balans między nimi. Uczyć się wyciągać wnioski z porażek i mimo nich nie zaprzestawać działania. Warto też zacząć dostrzegać sukcesy, nawet te najmniejsze, oraz odpowiednio je świętować. - Ilość czasu do osiągnięcia celu
Raz zdobyta motywacja nie musi utrzymywać się cały czas. Im więcej trzeba go poświęcić, by osiągnąć cel, tym większa istnieje szansa, że w końcu odpuścimy. Warto więc podzielić sobie cel na mniejsze części. - Łatwość i trudność
Wyzwanie powinno być dobrane “tak akurat”. Zbyt proste zadanie może nie pobudzić ciekawości, a zbyt trudne może zdemotywować do działania. - Kontrola nad motywacją
Ważna jest szczególnie w przypadku większych projektów. Dotyczy zarówno świadomości celu oraz poszczególnych celów, jak i również stałym monitorowaniu postępów, w jego osiąganiu. Kiedy zabraknie kontroli, dążenie do celu może zaniknąć.
Jak jako nauczyciel mogę wpłynąć na motywację uczniów?
Zacznij od siebie. Zmotywowany nauczyciel może świecić przykładem oraz zarażać swoim zapałem innych. Widoczne zaangażowanie we własny rozwój, zdobywanie nowych kompetencji, odkrywanie pasji oraz aktywne uczestnictwo w różnych inicjatywach będzie wyznaczać pozytywny kierunek dla uczniów i pokazywać, że się da w taki sposób funkcjonować czy osiągać sukcesy. Nawet w przypadku porażek nauczyciel może dawać dobry model radzenia sobie z nimi.
Stwórz angażujące zajęcia. Uczniowie powinni mieć możliwość wzięcia procesu nauczania we własne ręce. Dzięki temu będą w stanie poszerzyć własne kompetencje oraz odkryć pasje. Dostosowanie zajęć pod różne style uczenia się będzie z pewnością wspierać ich w tej życiowej podróży.
Dawaj feedback. Wszelkie oceny czy opinie mają duży wpływ na motywację zewnętrzną. Bardziej niż oceny numeryczne sprawdzą się noty opisowe, w których można przekazać uczniowi mocne strony oraz pochwały, jak również wskazać te słabsze i wymagające pracy. Wspólnie też można poszukać sposobu, jak poprawić jego wyniki.
Źródła:
- https://repozytorium.uwb.edu.pl/jspui/bitstream/11320/2749/1/Bożena%20Tołwińska_Motywacja%20dzieci%20do%20uczenia%20się%20(problemy%20dzieci,%20rola%20dorosłych).pdf
- https://theeducationhub.org.nz/motivation/
- https://www.highspeedtraining.co.uk/hub/motivation-in-education/
- https://www.educationcorner.com/motivation-in-education/
- https://www.builtbyme.com/students-motivation-in-education/
