Kiedy próbuję wrócić do mojej klasy sprzed lat, to przed oczami stają mi rzędy ławek z krzesłami i biurkiem nauczyciela naprzeciwko. W rogach stało kilka PRL-owskich regałów, a na bladych ścianach były zawieszone tematyczne plakaty, które zaoferowało jakieś wydawnictwo. Na parapetach znajdowały się wiecznie zielone roślinki. Czasem bywało za ciemno, czasem za jasno, raz chłodno, raz ciepło, a innym razem zbyt duszno.
Wtedy nie zastanawiałam się, czy sama przestrzeń ma znaczenie dla mojej nauki. Poniżej kilka wskazówek dotyczących zorganizowania przestrzeni w sposób, który ułatwi uczniom przyswajanie wiedzy.
Oświetlenie sali
Wydaje się oczywiste, że klasa powinna być dobrze oświetlona, zarówno przez światło naturalne, jak i to sztuczne. Badania wskazują, że liczba okien ma znaczenie, ale nie jest to cała prawda. Należy wziąć pod uwagę także ich orientację oraz ryzyko odbijającego się słońca, które potrafi utrudniać skupienie się, nie mówiąc już o widoczności np.: tablicy. W przypadku sztucznego oświetlenia należy wziąć pod uwagę jego ilość oraz jakość. Dobry wpływ miały lampy fluorescencyjne z dodatkami ultrafioletowymi.
Przytoczone przeze mnie badania wykazują, że oświetlenie wpływa m.in. na: skuteczniejszą naukę, występowanie bólów głowy, zaburzeń widzenia, aktywność na zajęciach, osiąganie celów czy rozwój.
Temperatura i jakość powietrza w klasie
Naukowcy wskazują, że temperatura pomieszczenia ma znaczenie w kwestii skupienia uwagi oraz zapamiętywania. W jednym z badań, gdy zmniejszono temperaturę z 25oC do 20oC, to wyniki testów uległy poprawie. Jednak badacze dodają, że uczniowie czują się bardziej komfortowo, kiedy tę temperaturę mogą kontrolować. Należy również dodać, że intensywne ciepło słoneczne pogarsza te warunki.
Kiedy w klasie jest dużo dwutlenku węgla, a samo pomieszczenie ma słaby przepływ powietrza, np. przez brak wietrzenia (otwieranie drzwi lub okien) czy słabą wentylację, uwaga uczniów zacznie spadać.
Kolory sali lekcyjnej
Kolorystyka powinna być jasna i intensywna. Klasy z jasnymi ścianami z podświetleniem ściany funkcyjnej (np. takiej z tablicą) lub uporządkowanymi kolorowymi ścianami miały pozytywny wpływ na naukę. Również same kolorowe elementy w jasnych klasach miały związek z postępami uczniów. Nasycone barwy sprzyjały skupieniu na zajęciach oraz mniejszym zaangażowaniu w czynności niezwiązane z tematem. Uczniowie preferowali kolor czerwony, natomiast dzieciom w wieku 3-5 lat najbardziej odpowiadały barwy zimne. Chłodne kolory również sprzyjają skupieniu uwagi.
Umeblowanie i przestrzeń szkolna
Meble powinny być wygodne oraz ergonomiczne. Ich indywidualizacja może sprzyja dobrobytowi czy osiąganiu sukcesów przez ucznia.
W odpowiednio przygotowanej i rozplanowanej przestrzeni wzrośnie nastawienie uczniów na interakcje czy kooperację. Atrakcyjne wnętrze zmniejsza ilość problemów behawioralnych. Zapewnienie unikatowej przestrzeni, czyli zadbanie, aby klasy różniły się między sobą, ułatwia uczenie się. Taki zabieg wzbogaci również wrażliwość estetyczną uczniów. Należy być jednak ostrożnym i nie przesadzić z dekoracjami, bo może to rozpraszać uwagę uczniów oraz sprawiać, że słabiej będą przyswajać wiedzę.
Ciekawym rozwiązaniem są specjalne pomieszczenia, w których uczniowie mogą spędzać przerwy (ang. breakout spaces) oraz inne przestrzenie, służące swobodnej nauce dzieci (ang. learning zones). Ich większa liczba u młodszych uczniów oraz mniejsza u starszych była związana z postępami w nauce. Każde pomieszczenie może różnić się wyglądem, tematyką czy celem. W jednym z nich dostępna mogłaby być technologia do samodzielnych lub nadzorowanych eksperymentów uczniów. Świetnie wpisałaby się tu również Knowla Box. Jej kontent edukacyjny nie tylko pomoże w nauce, ale też rozbawi w przerwie od nauki.
Kontakt z naturą
Kontakt z przyrodą zdecydowanie pozytywnie wpływa na wellbeing, czyli dobre samopoczucie człowieka. Uwaga uczniów poprawiała się, kiedy byli otoczeni zielonym i naturalnym środowiskiem.
Dostosowanie i indywidualizacja
Możliwość dostosowania przestrzeni szkolnej czy też umieszczania w niej swoich przedmiotów i dzieł sprawia, że uczniowie czują się docenieni, wartościowi, zwiększa się ich poczucie wartości i samoocena. Taką funkcję pełnić mogą różnego rodzaju stałe miejsca wystawowe z pracami plastycznymi i nie tylko.
Pracownie STEAMLab – nowoczesne podejście do przestrzeni
Jeśli chcesz dowiedzieć się więcej o projektowaniu szkolnej przestrzeni, a w szczególności pracowni STEAM, koniecznie sprawdź projekty STEAMLabów przygotowanych przez STEAM Polska. Znajdziesz tam wiele inspiracji, i dowiesz się, jak zaprojektować bardziej otwartą przestrzeń, którą można dostosowywać do potrzeb uczniów oraz wybranej metody pracy.
Każda taka pracownia łączy ze sobą tradycję z nowoczesnością oraz stawia na współpracę i interdyscyplinarność w ramach metody STEAM (łączącej naukę, technologię, inżynierię, sztukę i matematykę). Nie brakuje w nich również miejsca na nowoczesne technologie, takie jak Knowla Box.
Podsumowanie
Badania jasno wskazują na elementy przestrzeni, które mają wpływ na lepsze wyniki w nauce oraz samopoczucie uczniów. Jednak sama konstrukcja i zagospodarowanie pomieszczeń to nie wszystko. Kluczowe znaczenie ma praca własna nauczyciela oraz uczniów. Bez tych czynników niewiele zdziałamy.
Źródła:
- https://www.building.co.uk/cpd/cpd-21-2019-guidance-on-thermal-comfort-in-the-learning-environment/5102607.article
- https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0360132315000700#bib38
- https://journals.sagepub.com/doi/abs/10.1177/0013916502250133?journalCode=eaba
- https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0272494407000941
- https://szkoladlainnowatora.ceo.org.pl/wp-content/uploads/2021/06/Przestrzeń-w-której-dobrze-się-uczy-A.-Pacewicz.pdf
- https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0360132312002582
- https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S2095263521000972#bib56
- https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0272494414000589
- https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0272494414000589
